Civic reflection on action: een instellingsbrede civic reflectiemodule aan UHasselt

UHasselt als civic universiteit

Regionaal engagement zit reeds sinds de oprichting in het DNA van UHasselt. Onze civic missie en visie, die in 2018 geëxpliciteerd en geïnspireerd werden door het civic denkkader van prof. J. Goddard, zijn dan ook gericht op het bijdragen aan Limburg als een sterke regio waar het goed is om te studeren, ondernemen, werken, wonen en leven. Door studenten de kans te geven om zich tijdens hun opleiding civic te engageren, hopen we hen bewust te maken van de positieve (regionale) maatschappelijke impact die ze kunnen hebben.

Om deze missie en visie te vertalen naar ons onderwijs, is civic een van de centrale thema’s in het Onderwijsbeleidsplan 2022-2029. Er werden twee doelstellingen geformuleerd, op het niveau van de instelling en op het niveau van de opleidingen. Zo zal UHasselt tegen 2029 een instellingsbreed en gevarieerd aanbod aan civic activiteiten aanbieden, maar zullen ook alle opleidingen een aanbod aan civic activiteiten aanbieden aan de studenten, waaronder minimaal één volwaardig civic opleidingsonderdeel.

Een civic opleidingsonderdeel voldoet aan drie cumulatieve criteria, die in lijn liggen met de criteria van service-learning vakken, maar daarenboven specifiek gericht zijn op de regio:

1. De student werkt samen met externe kenniscentra, overheden, bedrijven, organisaties, burgers, … binnen de Limburgse regio;
2. De student kan zelfstandig en kritisch zijn/haar academische en praktijkgerichte competenties (incl. UHasselt competentiekader) verdiepen in regionale maatschappelijke behoeften/uitdagingen;
3. De student kan zelfstandig en kritisch reflecteren over een complexe, regionale maatschappelijke behoefte/uitdaging en de mogelijke eigen impact hierop.

Een civic activiteit moet, in tegenstelling tot een civic opleidingsonderdeel, slechts aan één of twee van deze criteria voldoen. Veel opleidingen bieden reeds civic activiteiten aan aan de studenten, waarin de focus vaak ligt op het samenwerken met externe, regionale partners aan maatschappelijke uitdagingen. Het inbedden van systematische reflectie is vaak niet prioritair, en het organiseren van een diepgaande en waardevolle reflectie blijkt een uitdaging. Om de opleidingen te ondersteunen in het toevoegen van reflectie aan hun civic activiteiten en zo te voldoen aan een van de doelstellingen uit het onderwijsbeleidsplan, ontwikkelde de dienst Onderwijs in samenwerking met de Faculteit Architectuur en Kunst en de Faculteit Rechten een instellingsbrede, interdisciplinaire reflectiemodule.

“Aan UHasselt verwachten we dat elke opleiding aan studenten de kans biedt om een civic engagement op te nemen. Als universiteit ondersteunen we dit door het aanbieden van een instellingsbrede civic reflectiemodule, waarin de studenten interdisciplinair aan de slag gaan.”

Een instellingsbrede, interdisciplinaire civic reflectiemodule

De focus van de instellingsbrede module ligt op het stimuleren van reflectie. De opleidingen blijven zelf de civic activiteiten organiseren waarbij de studenten samenwerken met externe, regionale partners aan maatschappelijke uitdagingen. Tijdens of na hun civic actie komen studenten uit verschillende opleidingen vervolgens samen om in interdisciplinaire groepen te reflecteren. De module bestaat uit vijf sessies die vormgegeven werden volgens het DEAL-model van Ash en Clayton (2009), dat specifiek ontwikkeld werd voor reflectie binnen service-learning.

Sessie 1 – Describe

De studenten maken kennis met de civic missie en visie van UHasselt en met de civic acties die de studenten uit hun eigen en uit de andere opleidingen ondernamen. Een regionale uitdaging wordt geïntroduceerd, waarover de studenten brainstormen in interdisciplinaire groepen.

Sessie 2 – Examine

De studenten reflecteren over een betekenisvolle beleving uit hun civic ervaring. Daarnaast reflecteren ze over hun volledige civic actie op vlak van drie leerdoelen: persoonlijke groei, maatschappelijk engagement en inhoudelijke verdieping. Ze formuleren inzichten en acties voor de toekomst en bespreken deze met elkaar.

Sessie 3 – Articulate Learning

De studenten nemen de getrokken lessen uit hun reflecties mee in het uitwerken van een nieuwe, interdisciplinaire civic actie die betrekking heeft op de regionale uitdaging die in sessie 1 geïntroduceerd werd. Ze doen dit aan de hand van een canvas, dat ze presenteren aan de andere studentengroepen.

Sessie 4 – Test

De interdisciplinaire studentengroepen stellen tijdens een netwerkmoment hun nieuwe acties voor aan stakeholders uit de regio en de onderwijsteams van de betrokken faculteiten. De stakeholders gaan in gesprek met de studenten en geven feedback.

Sessie 5 – Synthese

De studenten herwerken aan de hand van de design sprint method hun civic acties op basis van feedback van de stakeholders. De reflectiemodule wordt afgesloten met een individuele metareflectie, waarin de studenten zowel reflecteren over het proces dat ze doorliepen tijdens de sessies als over de inzichten die ze meenemen naar de toekomst.

En in de praktijk?

In academiejaar 2023-2024 werd de module succesvol uitgetest met tien studenten van de master Architectuur. Volgend jaar implementeren we de module bij vier extra opleidingen (Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie, Mobiliteitswetenschappen, Industriële ingenieurswetenschappen en Rechten), met als doel de civic reflectiemodule geleidelijk uit te breiden over de hele instelling. Zo geven we elke student de kans om deel te nemen aan een civic opleidingsonderdeel.

Daarnaast zijn we van plan om ook een volwaardig instellingsbreed civic opleidingsonderdeel te ontwikkelen. In de civic reflectiemodule zullen de studenten immers al interdisciplinaire civic acties uitdenken die inspelen op regionale noden en deze voorstellen aan stakeholders. In een civic opleidingsonderdeel zouden deze ideeën effectief geïmplementeerd kunnen worden.

Verder onderzoeken we de mogelijkheid om bestaande, opleidingsspecifieke civic acties op een interdisciplinaire manier te organiseren. We hopen dit proces te vergemakkelijken door studenten in de reflectiemodule mogelijke linken te laten zoeken tussen hun civic acties. Als dienst Onderwijsontwikkeling, -beleid en kwaliteitszorg zijn we alvast enthousiast om dit initiatief verder uit te breiden en civic onderwijs verder te verankeren binnen UHasselt!